مروری بر نقشه برداری زیر زمینی

 نقشه برداري زير زميني كه در غرب آن را با كلمه لاتين UNDER ground surveying مي‌شناسند، شاخه اي از رشته

مهندسي نقشه برداري است كه شامل طراحي تونل، عملياتهاي اجرا و هدايت حفاري و بلاخره برداشت فضاهاي

موجود طبيعي و مصنوعي زير زمين به منظور تهيه نقشه از آنها با توجه به شرايط خاص نقشه برداري در زير زمين

مي باشد.

نقشه برداري زير زميني:
نقشه برداري زير زميني كه در غرب آن را با كلمه لاتين UNDER ground surveying مي‌شناسند، شاخه اي از رشته

مهندسي نقشه برداري است كه شامل طراحي تونل، عملياتهاي اجرا و هدايت حفاري و بلاخره برداشت فضاهاي

موجود طبيعي و مصنوعي زير زمين به منظور تهيه نقشه از آنها با توجه به شرايط خاص نقشه برداري در زير زمين

مي باشد. در اهميت نقشه برداري و پيشرفتهاي آن مي توان به ايجاد تونل زميني در زير دريايي دانش كه ارتباط بين

پاريس و لندن را بر قرار كند اشاره كرد.

كلا نقشه برداري زير زميني شامل موارد زير مي باشد:

1. طراحي (design) در مرحله شروع پروژه

2. اجراي عمليات حفاري (unearth control) هدايت تونل را بر عهده دارد.

3. تهيه نقشه برداري از زير زمين

اصطلاحات نقشه برداري زير زميني:
1. زير زمين (UNDER ground): در اصطلاح عام به عوارض قابل دسترسي و يا طبيعي در داخل زمين مي گويند.

2. معدن (MINE): مجموعه تاسيسات زميني و دانالهاي زير زمين كه به منظور هدف خاصي احداث شده را معدن

گويند. اصطلاحا به محل تجمع مواد معدني نيز معدن مي گويند.

3. گالري( Gallery ): به دانالهاي افقي زير زميني كه از يك طرف به منظور خاصي مسدود است و خود يكي از راههاي

ورود به زير زمين به شمار مي رود گالري مي گويند كه به سه نوع (اكتشافي، آماده سازي، اصلي و فرعي )وجود

دارد.

4. تونل (tunnel ): دالان عبوري عريضي است كه از دو طرف باز مي شود و به انواع (افقي، مايل، مارپيچ، موجود مي

باشد.

5. چاه (shaft): گالري قائمي كه از راههاي ورود به زير زمين به شمار مي رود و مقطع آن ممكن است دايره كه در

اروپا و آسيا مرسوم است )و يا مستطيل كه در آمريكا مرسوم است باشد.

6. رمپ (Ramp):رمپ يا شيب گذر، تونل شيب داري است كه براي اتصال بين طبقات مختلف معدن به كار مي رود

اصطلاحا به آن بالارو يا پايين رو (دوبل ) نيز مي گويند.

7. گمانه (soundage): عبارت است از چاه كم قطر و عميقي كه براي نمونه برداري از لايه هاي زمين و جهت دادن به

امتداد حفاري از آن استفاده مي شود و در نوع (اكتشافي، و راهنما) موجود مي باشد.

8. حفاري: پيشروي در امر گود برداري زير زمين كه به وسيله ماشينهاي حفاري و يا اكتشافي انجام مي شود را

گويند.
شرايط خاص نقشه برداري در زير زمين:
1. تاريكي و عدم نور كافي و محدوديت در استفاده از وسايل روشنايي براي معادني كه گازهاي اشتعال‌زا توليد مي

كنند.

2. محدوديت فضا و در نتيجه محدود شدن كنترلهاي نقشه برداري و كم شدن درجه آزادي و دقت كار

3. امكان تخريب و ريزش تونل در صورت عدم پوسته گيري در زير زمين

4. امكان سقوط در چاه و يا فرو رفتن در زمينهاي سست

5. وجود گازهاي خفه كننده ناشي از مواد معدني

6. ورود آبهاي سطح الارضي به زيرزمين

7. اختلالات مغناطيسي ناشي از مواد آهني در زير زمين و مشكلات كار با قطب نما

8. وجود جريانات هوا در داخل تونل و به هم زدن تعادل شاقولهاي آويزان در تونل

9. تكانها و لرزشهاي زير زميني ناشي از عمليات حفاري ( آتش كاري) و مشكل به هم خوردن تراز دستگاههاي

نقشه برداري و جا به جا شدن ايستگاهها

10. كار نكردن دستگاههاي مخابراتي مثل بي سيم و مبايل و همچنين گيرنده هاي GPS در زير زمين

11. سختي كار

نكات ايمني در تونل و زير زمين:
1. قبل از ورود نكات ايمني مربوط به اين زير زمين را از بخش حفاظت و ايمني معدن تهيه و به خاطر بسپاريم

2. وسايل حفاظتي همراه فرد بوده و نحوه استفاده از آنها به فرد آموزش داده شود (كلاه ايمني، چراغ روشنايي،

لباس كار، چكمه و... )
3. براي كار در هر قسمت معدن ابتدا وضعيت آن را بررسي كرده و قسمتي پيدا كردن موقعيت آن را از روي نقشه

نكات حفاظتي براي آن بررسي شود.

4. بودن هماهنگي مسئول معدن و مسئول عمليات نقشه برداري در قسمتهاي مختلف تونل حركت نكنيم.

5. قبل از ورود به زير زمين برنامه كار خود را از نظر زماني و مكاني به مسئول معدن اطلاع دهيم.

6. در وسط ريلها حركت نكنيم.

7. از بردن وسايل آتشزا به تونل جدا" خودداري كنيم.

8. به خاطر سپردن مسيري كه در آن حركت كرده و رفته ايم.

9. نگهداري و مواظبت از وسايل نقشه برداري در زير زمين.

10. هنگام حركت در تونل مواظب وسايل آويزان از سقف، از جمله شاقولها باشيم.

11. از ضربه زدن بي مورد به وسيله چكش به ديوارها و يا سقف تونلها جدا خودداري كنيم.

12. چراغ روشنايي را در مسير كار ديگران قرار نداده و آن را در چشم ديگران نيا ندازيم.

13. در صورت مواجه شدن با تاريكي مطلق نهايت دقت را براي بازگشت به محل روشنايي داشته باشيم.

14. از شوخي كردن با همكاران در گزنكها و شيبهاي تند بپرهيزيم.

روشهاي كلي نقشه برداري زير زميني:
1. روشهاي نقشه برداري زميني و ژئودزي كه در 90 درصد پروژه ها از اين روش استفاده مي شود.

2. روشهاي فتوگرامتري( برد كوتاه ) كه در مقطع برداري و كارهاي دقيق از آن استفاده مي شود.

3. روشهاي هيدروگرافي: براي معادن و تونلهاي آبي كه امكان نقشه برداري زميني وجود ندارد.

مراحل طراحي پروژه هاي زير زميني:

1. اكتشاف مقدماتي (مطالعه اوليه):

- براي پروژه هاي معدني بوسيله سطحي و نيمه عميق.

- براي پروژه هاي عمراني بوسيله گمانه زني و تشخيص جنس لايه هاي زميني

2. ايجاد شبكه ژئودتيك در منطقه مورد نياز:

- نقاط، تمام منطقه مورد نظر را بپوشاند

- شكل هندسي متناسب باشد. يعني شبكه، استحكام كافي داشته باشد.

- مختصاتها با دقت بسيار زياد محاسبه شوند.

3. تهيه نقشه هاي مورد نياز جهت طراحي تونل

4. طراحي پروژه مورد نظر

طراحي اجراي عمليات حفاري:
1. پياده كردن دقيق نقاط دهانه و چاهها و مشخص كردن سينه كار و ابعاد مقطع حفاري در محل اين نقاط بوسيله

روشهاي دقيق از جمله تقاطع.

2. هدايت چند متر اوليه حفاري (تراشه تونل ) بوسيله جهت يابي مغناطيسي و تئودوليت

3. انتقال حداقل 2 نقطه كنترل مسطحاتي و ارتفاعي به داخل تونل
4. كنترل توام راستا و شيب تونل در ادامه حفاري بوسيله نقاط كنترل و دستگاههاي نقشه برداري بوسيله مشخص

كردن سينه هاي كار

5. كنترل مقطع تونل در فواصل مشخصي از نقاط زير زمين.

طراحي كلي تهيه نقشه از زير زمين:
1. شناسايي نقاط ثابت شبكه هاي ژئودتيك روي زمين نزديك به دهانه تونلها و چاهها راههاي ورود به زير زمين

2. پياده كردن نقطه دهانه تونل به روش تقاطع و تعيين دقت مختصات آن از مختصات نقاط ثابت شبكه

3. انتخاب نقاط تحت الارضي تونلها و گالريها در محلهاي مناسب (نقاط اصلي و رفرانس سقفي يا كفي)

4. انجام پيمايش جهت انتقال مختصات از نقاط ثابت سطح الارضي به نقاط (ايستگاههاي ) تحت الارض.

5. انجام تراز يابي نقاط تحت الارضي جهت تهيه پروفيلهاي طولي كف و سقف و يا انجام برداشت هاي مربوط به

مقطع برداري و تهيه مقطع تونل

6. انجام برداشتهاي لازم از ايستگاههاي زير زميني جهت تهيه نقشه هاي مورد درخواست از زير زمين.

ايستگاه گذاري در زير زمين:
بايد بيشتر دقت كرد كه در زير زمين ايستگاه گذاري هدف دار بوده و دو ايستگاه به هم ديگر ديد

داشته و ايستگاه گذاري در محلهاي مستحكم و بدون حركت قرار گيرد. ايستگاه گذاري طوري

باشد كه زواياي پيمايش زير زمين به 180درجه نزديك نشود. به علت زياد بودن خطاي انكسار نور

روي محور تونل (Center Line ) حتي الامكان نقاط در كناره هاي تونل انتخاب شود. در نظر

گرفتن اين نكته ضروري است كه امكان استقرار دوربين در ايستگاه وجود داشته باشد.

همچنين موانع ديد را بايد در نظر داشت تا امكان برداشت جزئيات به راحتي ميسر باشد. انواع

ايستگاه در زير زمين عبارت است از:

ايستگاه سقفي، ايستگاه كفي، ايستگاه ديواري و كشوئي.

انواع تونل عبارتند از:
1. تونل راههاي بين شهري

2. تونلهاي راه آهن هاي بين شهري

3. تونلهاي راه آهن هاي شهري (مترو)

4. تونلهاي معادن

5. تونلهاي سد سازي و نيروگاهها

6. تونلهاي طبيعي (غارها ) و قناتها و تونلهاي انتقال نيرو

خصوصيات وسايل و تجهيزات نقشه برداري زير زمين:
اين وسايل بايد سبك، كم حجم، دقيق، داراي نور داخلي، امكان سانتراژ از ايستگاه سقفي، ساده و مقاوم در برابر

رطوبت، تغييرات ها، گرد و غبار و ضربه باشند.

تارگتها در زير زمين:

از مهمترين تارگتها در زير زمين شاقولها هستند كه كاربردهاي بسيار زيادي داشته و به انواع زير تقسيم مي شوند:

شاقول ساده، شاقول زنجيره اي، شاقول چاه، شاقول اپنيكي وايزري.

وسايل طول يابي در زير زمين:
1. قرماي معمولي كه مرغوبترين آنها تر و ايشتباخ آلماني مي باشند.

2. مفتولهاي مدرج آويزان و (تراز ياب با تئودوليت ) و شاقولهاي چاه

3. طول يابهاي الكترونيكي (EDM) و وسايل جانبي مخصوص آنها براي كار در زير زمين

وسايل اندازه گيري زاويه در زير زمين:
1. تئودوليت معمولي

2. تئودوليتهاي آويزان

3. تئودليتهاي ليزري

4. ژيروتئودوليتها
وسايل تراز يابي در زير زمين:
تفاوت دوربين هاي ترازياب در زير زمين در اين است كه اين دوربين ها در برابر سرما، گرما، گرد و غبار، ضربه و....

مقاوم بوده و از دقت بيشتري برخوردارند. اين دوربين ها در فواصل كوتاه نيز مي توانند اندازه گيري كنند.

خصوصيات شاخص در زير زمين:
1. كوتاه باشد در حد يك و نيم تا سه متر كه به صورت كشوئي ارتفاع آن تغيير مي كند.

2. سطح آن روشن باشد تا بتوان در تاريكي از آن استفاده كرد.

3. تقسيم بندي آن طوري باشد كه بتوان سريع و راحت قرائت كرد.
انواع شاخص در زير زمين:
1. شاخصهاي منعكس كننده

2. شاخصهاي شفاف يا شيشه اي

3. شاخصهاي قابل آويزان
وسايل حفاري در زير زمين:
با توجه به اين كه سه روش براي حفاري در زير زمين مرسوم است، براي هريك وسايل و تجهيزات خاصي به كار مي

روند. اين روشها عبارتند از:

. روش انفجاري 2. ماشين حفاري 3. ماشين آلات ساختماني

نكاتي در مورد بكارگيري شاقول در چاه:
1. آزاد بودن شاقول چاه: براي كنترل آزاد بودن شاقول در چاه حلقه اي را در داخل سيم شاقول كرده و از بالا به طرف

پايين رها مي كنيم اگر اين حلقه به ته چاه رسيد شاقول آزاد مي باشد و سيم آن در جايي درگير نيست

2. با اين كه پريود اندازه گيري شده را با توجه به پريودهاي محاسبه شده براي ارتفاع آن چاه مقايسه كنيم. بايستي

اين دو مقدار تقريبا با هم برابر باشند.

3. در اثر جريانات هوا و طولاني بودن طول سيم نوسانات پاندولي در شاقول ايجاد مي شود كه براي برقراري تعادل آن

نياز به دقت بسياري است. براي برقرار كردن تعادل سريع از شبكه نفت يا روغن سوخته طوري استفاده مي كنيم كه

شاقول در اين شبكه قرار گيرد.

منبع:novin-tarh.blogfa

4. در نظر گرفتن انحراف شاقول از خط يا امتداد شاقول با توجه به نيروهاي گريز از مركز و نيروي گريدليس

اولین دستگاه گیرنده GPS دستی با سیستم عامل Android آماده عرضه در بازار شد. این دستگها که به وسیله

شرکت Holux تولید شده با این ایده که دسترسی به نقشه های انلاین برای GPS را ساده تر کند با این سیستم

عامل در دسترس قرار گرفته است.

در طراحی و ساخت این وسیله شرکت Satski نیز که در مورد برنامه های کاربردی مبتنی بر سیستم های

موقعیت یاب فعالیت می کند مشارکت داشته است. برنامه کاربردی این شرکت به همراه افزونه هایی برای دو،

دوچرخه سواری، گلفو دیگر ورزش ها پیش از خرید بر روی دستگاه نصب شده است. این برنامه کاربردی

همچنین برای ورزش های زمستانی مانند اسکی نیز قابلیت های مناسبی ارائه می کند که مهمترین آن نقشه های

مربوط به مناطق صعب العبور وخطرناک برای اسکی بازان و صخره نوردان می باشد که معمولا در نقشه های

عادی موجود در دسترس نیست.این وسیله در عین حال یک رکورد دیگر را نیز در زمینه اولین بودن شکسته

است و آن اولین گیرنده GPS دستی مجهز به گیرنده Wi-fi برای دسترسی به شبکه های محلی و همچنین

اینترنت بطور بیسیم می باشد. استاندارد ضدضربه و ضد آب IPX-6 نیز بطور کامل در مورد این وسیله اجرا

شده است که برای کاربرد این دستگاه بسیار مناسب و ضروری به نظر میرسد.

همانطور که احتمالا میدانید سیستم عامل Android(اندروید) که توسط شرکت Google توسعه می یابد برای

تلفن های همراه و تبلت ها طراحی شده و از هسته لینوکس در آن استفاده شده است. سرعت پیشرفت این سیستم

عامل بسیار چشمگیر است بطوریکه در آخرین خبرها عنوان شد در هر ساعت 486 دستگاه مجهز به این سیستم

عامل در جهان فعال میشود. با توجه به تعداد بسیار زیاد برنامه های کاربردی موجود برای این سیستم عامل

طراحی گیرنده GPS امکانات بسیار متنوعی را برای این گیرنده فراهم می کند.

سلام دوستای عزیزی که در سالهای اخیر در کنکور کاشناسی ارشد نقشه برداری

شرکت کردید تقاضا دارم اگه براتون مقدوره رتبه ای که در کنکور کسب کردید

(آزاد و دولتی)، دانشگاهی که موفق به ادامه تحصیل در آن شدید،منابع مهم کنکور

کارشناسی ارشد نقشه برداری و کلیه تجاربتون در این زمینه رو در اختیار ما بذارید

تا ما و کلیه دانشجوهای مقطع کارشناسی هم بتونیم از تجارب شما استفاده کنیم

با تشکر:علیرضا حیدری طاقانکی

از نظر طیفی سنجنده ها به دسته های مختلفی تقسیم میشوند مبنای این

تقسیم بندی معمولا تعداد باندها است که سنجنده دارا میباشد مثلا

سنجنده های پانکروماتیک سنجنده های تک باندی میباشند تصاویر این

سنجنده هامعمولا دامنه وسیع طیفی از بخش مرئی تا مادون قرمز نزدیک

را پوشش میدهند و از قدرت تفکیک مکانی خوبی برخوردارند چون در باند

وسیع طیفی برای اخذ انرژی الکترو مغناتیس مشکلی وجود ندارد شایان ذکر

است که قدرت تفکیک مکانی از عوامل مختلفی تعیین میشود و فقط عرض

طیفی باند در آن تآثیر گذار نمیباشد. تصاویر فتوگرامتری معمولا به صورت

پانکروماتیک برداشت میشود از تصاویر پانکروماتیک برای تلفیق

تصاویر و عملیات های نظیر آنها استفاده میشود.سنجنده های با تعداد باند کم را

سنجنده های چند طیفی نامگذاری میکنند حداکثر تعداد باند سنجنده چند

طیفی قطعی و مسلم نیست و از سنجنده رو به بالا حرکت میکند کمکم از

حیطه سنجنده های چند طیفی خارج شده و پا به مجموعه سنجندههای فراطیفی

میگذاریم تقریبا میشود سنجنده ای با تعداد بیش از 30 باند را سنجنده فراطیفی

نامگذاری کردسنجنده های فراطیفی قادرند تا ده ها باند طیفی از یک منطقه جمع

آوری نمایند بنابرین اطلاعات خوبی از اشیاء،نوعخاک و...در اختیار ما قرار دهد قدرت

تمایز اشیاء در تصاویر این سنجنده ها بسیار بالا میباشد به همین دلیل در کارهای

حساس از این سنجنده ها استفاده میشود. آینده سنجنده ها از نظر طیفی مشخص

نیست چنانکه صاحبان تکنولوژی وعده داده اند باید منتظر سنجنده های فوق

طیفی یا ابر طیفی که دارای هزاران باند طیفی میباشند باشیم.

روز 14 بهمن روز فناوری فضایی را پیشاپیش به کلیه اساتید،دانشجویان و علاقه مندان به

این رشته تبریک عرض مینماییم وتوفیقات روز افزون را برای جامعه هوا فضا کشور عزیزمان

آرزو مندیم.

برای رقومی سازی نقشه های کاغذی سه روش کلی پیش روی ماست: 

1-manual digitizing که خو د به دو روش 1-tablet digitizing و 2-on-screen digitizing تقسیم میشود. 

2-semi-automatic 

3-automatic

-tablet digitizing:

در این روش رقومی سازی روی میز رقومی گر(digitizer) انجام میگیرد به طوری که نقشه

کاغذی روی میز رقومی گر چسبانده شده وبرای ترسیم عوارض از اشاره گر(pointer) استفاده

میشود.

مراحل tablet digitizing:

1-آماده سازی نرم افزار و میز

2-آماده سازی نقشه 

3-نصب نقشه 

*از آنجا که میز رقومی گر (digitizer) سیستم مختصات خود را دارد و این سیستم بر سیستم مختصات نقشه نصب 

 شده منطبق نیست با اتصال سیستم مختصات ها از طریق روش های ترانسفورماسیون

سیستم مختصات منطبق میشود جهت انجام این کار نقاطی روی نقشه را در نطر میگیریم

(نقاط کنترل یا نقاطی که مختصات زمینی آنها را داریم) و توسط اشاره گر انتخاب شده

ومختصات زمینی این نقاط وارد میشود که در این روش حد اقل 3نقطه انتخاب میگردد.

4-رقومی سازی

مراحل on screen digitizing:

ابتدا نقشه با قدرت تفکیک مناسب اسکن شده و سپس در محیطی نطیر نرم افزار cad تصویر

مذکور به عنوان پیش زمینه اتخاب گردیده و کار رقومی سازی به صورت دستی به کمک ماوس و

دستورات نرم افزار انجام میشود.در این روش عملیات رقومی سازی به دو روش پیوسته و نقطه

ای انجام میپذیرد.روش پیوسته به دو روش بازه مکانی(distance) و بازه زمانی(time) تقسیم

میشود.

  مزایای روش on-screen نسبت به  tablet:

1-سریع تر است  به دلیل بکار گیری منو های موجود در نرم افزار.

2-امکان بزرگنمایی روی عوارض وجود دارد که در مواردی که تفکیک عوارض نقشه ها دشوار

است مفید میباشد.

3-خطای جابه جایی نقشه وجود ندارد.

معایب روش on-screen:

1-قدرت تفکیک اسکن روی کیفیت نقشه ها تاثیر بسزایی دارد.

*در کل در روش های manual وقت گیر بودن و بالا بودن احتمال خطای انسانی از معایب بزرگ

محسوب میشود.

-semi-automatic

یک سری برنامه ها و الگوریتم ها وجود دارند که میتوانند از روی نقشه ی اسکن شده عوارض را

تشخیص دهند و رقومی سازی کنند  مثل r2v در این روش معرفی پارامترهای لازم توسط اپراتور

مشخص میشود و بقیه کار رقومی سازی توسط نرم افزار انجام میگیرد.

automatic:

مراحل کار در این روش مثل مرحله قبلی است با این تفاوت که در مرحله قبل اپراتور بر نتیجه کار

نظارت داشت ولی در این روش نقشه با سر عت بالا و بدون دخالت اپراتور vectorize میشود.

*روش های نیمه اتوماتیک و اتوماتیک برای نقشه های با عوارض زیاد مثل نقشه های شهری

مناسب نمیباشند و برای عوارض خطی با طول زیاد مثل منحنی میزان ها مفید میباشند.

 اين واژه در زبان فارسي به علامت ارتفاعي ترجمه شده است که در کارهاي نقشه برداري

کاربرد دارد اساسا چون ارتفاع هر نقطه مستقيما از سطح مبنا ميسر نيست ، لذا در نقشه

برداري سعي مي کنند که موقعيت هر نقطه را از نظر ارتفاعي نسبت به نقطه مشخص ديگري

که ار تفاع آن نسبت به مبدا معلوم است تعيين کنند چنين نقطه اي را علامت يا مبداء ارتفاعي

bench mark مي نامند.

ترازیابی دقیق با استفاده از دوربین های ترازیاب ویژه از جمله متداول­ترین روشها دراجرای طرحهای عمرانی و توسعه

کشور می باشد اجرای پروژه هایی نظیر تهیه پروفیل هایطولی مسیر رودخانه ها راهها خطوط انتقال نیرو و

000 نیازمند کار ترازیابی می باشندعلاوه بر این از این روش در اجرای شبکه های ترازیابی سراسری کشوری و ایجاد

نقاطپایه (کنترل زمینی ) برای تبدیل عکسهای هوایی و ماهواره ای به نقشه استفاده می گرددبا وجود دقت بسیار بالای

روش ترازیابی سنتی اجرای این روش بسیار زمان بر و پر هزینهبوده و تاکنون روش جایگزینی نیز برای نقشه برداران

متصور نبوده است و هنوز هم بعد از گذشت سالیان این عملیات در كشور ما و تنها توسط سازمان نقشه برداری

كشور صورت می­پذیرد . تراز یابی مقصود از ترازیابی یا نیولمان Leveling تعیین اختلاف ارتفاع بین دو یا چندین نقطه

(نسبت به هم یا نسبت به یك سطح مبنای معین)است كه با استفاده از دستگاههای مختلف و با روشهای گوناگون صورت

می گیرد.منظور از ارتفاع نقطه ای مثل A فاصله قائم این نقطه از سطح ارتفاعی مبداء(ژئوئید )است .به مجموعه نقاطی

كه ارتفاع آنها یكسان باشد سطح تراز می گویند.فاصله بین دو سطح تراز یا همپتانسیل تعیین كننده اختلاف ارتفاع بین

نقاط واقع بر روی ان دو سطح است.چون اندازه گیری ارتفاع هر نقطه از سطح مبنا میسر نیست لذا در نقشه برداری

موقعیت هر نقطه را از نظر ارتفاعی نسبت به نقطه مشخص دیگری كه ارتفاع آن نسبت به مبدا ء معلوم است تعیین

میكنند و یا انكه ارتفاع را به طور نسبی (با مبداء فرضی )معین می­كنند.

انواع تراز یابی عملیات ارتفاعی از نظر دقت به صورت زیر طبقه بندی می گردد.1-تراز یابی

1-تراز یابی بسیار دقیق

2-تراز یابی دقیق درجه یك 3-تراز یابی دقیق درجه دو 4-تراز یابی درجه سه(معمولی) 5-تراز یابی درجه چهارم

ترازیابی دقیق:

این عملیات كه دارای دقت زیادی است برای كارهای اجرایی دقیق انجام می شود بطور مثال كاربرد ترازیابی دقیق را

می توان در صنعت و مكانیك ( جاگذاری و نصب دستگاههایی مانند توربین ، ژنراتور و … ) همچنین در صنعت و

سایر مواردی كه نیاز به ترازیابی دقیق و تعیین ارتفاع دقیق دارد استفاده می شود .

به سبب دقت زیادی كه در ترازیابی مورد نظر است ، دقت ابزار و وسائلی كه در این كار استفاده می شود نیز باید از

نظر مشاهده و برداشت بالا باشد . بنابراین با توجه به دقتی كه احتیاج داریم روشهای مشاهده باید به نحوی باشد كه

خطاها و عوامل موثر در بوجود آمدن آنها را در مشاهدات حذف و یا به حداقل برسانیم كه این روشها می تواند به نحوی

محاسباتی و یا عملیاتی باشد . مثلاً خطای كلیماسیون دستگاه را می توان با مساوی گرفتن فاصله شاخصهای عقب و جلو تا

دوربین حذف كرد . در ترازیابی دقیق قرائت مستقیم 0.1 میلیمتر و دقتی كه ما حدث می زنیم 0.01 میلیمتر می باشد .

وسایل مورد نیاز جهت عملیات ترازیابی دقیق :

- دوربین N3

- شاخص دو لبه انوار دارای تراز و پایه های مخصوص آن ( میر دو لبه )

- سكل ( دو عدد )

- متر برای متر كشی

- دفترچه ترازیابی دقیق

- چكش

- چتر آفتابی

- میخ فولادی

- ریسمان (جهت سهولت كار )

ترازیاب مكانیكی N3 ویلد :

دوربین N3 كه دقیقترین ترازیاب مكانیكی است و دوربینهای دیجیتالی هم به سختی به دقت آن می رسند ، دارای میكرومتر

می باشد كه برای ترازیابی سه رقم ( عدد صحیح ) بر روی میر و سه رقم بر روی میكرومتر قرائت می شود كه رقم سوم

بر روی میر توسط عامل حدس زده می شود .

شاخص دو لبة انوار ( میر دو لبه ) :

این شاخصها دارای دو لبه می باشند ، به لبه ای كه اعداد كوچكتر روی آن نوشته شده است اصطلاحاً لبة كوتاه می گوییم و

به لبه ای كه اعداد بزرگتر روی آن نوشته شده است لبة بلند گوییم .

ثابت میرهای انوار ، عبارت است از اختلاف قرائت لبة بلند با قرائت لبة كوتاه كه برابر با 301.550 می باشد ; یعنی در

شرایط ایده آل اختلاف قرائت لبة بلند با لبة كوتاه باید برابر 301.550 باشد كه این عدد به اندازة ±0.030 قابل تغییر است

یعنی اختلافهای <301.580 Δ301.520< قابل قبول می باشند .

قبل از قرار دادن میر بر روی سكل مخصوص باید حتماً حلقة مخصوص موجود برای هر میر را به انتهای آن بست و

سپس میر را درون حلقه قرار داد . میرها به پایه بسته شده و به وسیلة پایه ها و تراز موجود بر روی میر ، پس از قرار گرفتن بر روی سكل تراز می شوند .

چتر صحرائی :

جهت استفاده از دوربین ترازیاب حتماًتراز­یابی دقیق باید 10 دقیقه قبل از شروع به قرائت در بیرون از كیس خود قرار

بگیرد تا درجه حرارت تك تك قطعات آن با محیط اطرف یكسان شود هنگامیً كه ترازیابی در زیر آفتاب انجام گیرد حتماً باید

از چتر استفاده نمود و دوربین را به طور كامل در زیر سایه چتر قرار دهیم در غیر این صورت در مشاهدات ما خطا

بوجود خواهد آمد . در هنگام حركت نیز دوربین باید در زیر چتر صحرایی قرار داشته باشد و در این حالت باید دوربین را

جهت استقرار در نقطه جدید حركت داد ،در كل دوربین به هیچ وجه نباید در زیر آفتاب قرار گیرد .

برگ محاسبه ( مشاهدات ترازیابی دقیق ) :

برای نوشتن و محاسبةمشاهدات ترازیابی دقیق از فرم مخصوص مشاهدات استفاده می شود كه از هر سری مشاهدات دو

نسخه (دو برگ) موجود است كه محاسبات بر روی نسخة دوم توسط قرائت كننده در دفتر كار انجام می گیرد .

سر برگ :

سر برگ اوراق ترازیابی باید كاملاً پر شود یعنی نوع عملیات ( رفت یا برگشت ) ، شمارة دفتر ، شماره صفحه ، صفحة

مسلسل ، نام منطقه عملیاتی ، وضعیت هوا ، تاریخ و ساعت انجام عملیات و همچنین نوع و شمارة دوربین و شمارة میرها ،

ایستگاه مبدا و مقصد ، دمای شروع و پایان كار و وضعیت خورشید و باد باید نوشته شود .

در مورد وضعیت خورشید و باد باید با توجه به گراف خورشید و باد عدد مربوط به این قسمت را پر كنیم (كه در قسمت

محاسبات با توجه به این عدد تصحیحاتی اعمال خواهد گردید ) .

خطا ها در ترازیابی دقیق :

خطاهای مختلفی بر سر راه ترازیابی دقیق وجود دارد كه اكثراً خطای دستگاهی می باشد و می توان از آن جمله به موارد

زیر اشاره نمود :

- خطای انكسار

- خطای نشست قائم میر ها و ترازیاب

- خطای كلیماسیون دستگاه

- خطای قائم نبودن میر ها

- خطای درجه بندی میر و …

كنترل ابزار ترازیابی دقیق :

- كنترل تراز میر­های انوار

وسایل مورد نیاز جهت آزمایش دوربین جهت كنترل خطای قائم نبودن میر ها (خطای تراز میرهای انوار) :

- دوربین تئودولیت (2 دستگاه)

- سه پایه(دو عدد)

- میر انوار )كه برای ترازیابی دقیق استفاده می گردد و یا قرار است تراز آنها كنترل شوند(

- متر

- میخ فولادی

- چكش

- آچارهای مخصوص

نحوه كنترل :

جهت انجام عملیات ترازیابی ، قبل از هر اقدامی حتماً باید تجهیزات مربوطه كنترل گردد .یكی از این كنترل­ها ، كنترل

كردن ترازهای تعبیه شده بر روی میرهای مورد استفاده در این عملیات است .

كنترل تراز بودن میر (انوار) :

برای كنترل تراز هر یك از میرها ابتدا توسط یك دوربین تئودولیت و متر دو امتداد عمود بر هم پیدا می­كنیم ( حتی الامكان به

صورتی كه تشكیل یك مثلث متساوی الاضلاع را بدهند) .

پس از پیاده كردن دو امتداد عمود بر هم از دو دوربین تئودولیت موجود یكی را در انتهای یك امتداد و دیگری را در

انتهای امتداد دیگر قرار می­دهیم و به طور كامل این دو دوربین را به طور دقیق در نقطه انتهای هر­یك از امتدادهای پیاده

شده استقرار می­دهیم .

در مرحله بعدی میر انواری كه قرار است تراز آن كنترل گردد در محل تقاطع دو امتدا پیاده شده باید قرار داده شود این

استقرار به این نحو باید انجام پذیرد كه ابتدا سكل را بر روی نقطه تقاطع قرار می­دهیم و سپس میر انوار را بر روی آن به

نحوی سوار می­كنیم كه دو میله نگهدارنده میر هر یك در راستای هر كدام از امتدادهای پیاده شده مورد نظر قرار گیرد پس

از انجام این عمل میر را تراز می­كنیم .

پس از تراز كردن میرها عاملی كه در پشت یكی از این دوربین­ها قرار دارد تار قائم دوربین مورد نظر را به گوشه انتهای

میری كه در محل تقاطع قرار دارد و تراز شده نشانه روی می­كند (به طور دقیق بر لبه كناری میر نشانه روی می­كند) ،

سپس تلسكوپ تئودولیت مورد نظر را حول محور افقی(ثانویه) دوربین به آرامی و روبه سمت بالا حركت می­دهد و كنترل

میكند تا ، تار قائم دقیقاً بر روی لبه كناری میر مورد نظر حركت كند اگر تارقائم در حركت رو به بالا بروی لبه حركت

نكرد ، باید عاملی كه در پشت دوربین قرار دارد به عامل دیگری كه در كنار میر ایستاده علامت دهد و عاملی كه در كنار

میر قرار دارد با استفاده از گیره نگهدارنده ای كه عمود بر امتداد استقرار دوربین است به میزانی جا به جا كند كه عامل

مستقر در پشت دوربین علامتی مبنی بر قرار داشتن تار قائم دوربین بر لبه میردر كل طول جابه جای تلسكوپی دوربین قرار

داشته باشد .

این عملیات را عیناً برای امتداد دیگر نیز انجام می­دهیم . این پروسه تا زمانی كه لبه های انتخاب شده دو طرف میر مورد

نظر بر روی تار قائم تلسكوپ هر دو دربین بدون انحراف (از تارها) مشاهده شود .

در این زمان اگر حباب میر مورد نظر از حلقه میانی خارج شده باشد نشانگر این است كه تراز میر ما كالیبره نیست در این

حالت برای كالیبره كردن تراز با استفاده از آچارهای مخصوص پیچ­های تراز مورد نظر را به نحوی تغییر می­دهیم كه حباب

دقیقاً در وسط تراز قرار گیرد.

منبع:http://www.naghshebardari.ir

کاربرد های فراوان سیستم اطلاعات جغرافیایی(مکانی و توصیفی) در دنیای امروز باعث سهولت

در مدیریت و نزدیکتر شدن نتایج پروژه ها به هدف اصلی آنها شده است بی شک GIS کاربرد

های فراوانی دارد که از حوصله این پست خارج است و فقط به عناوین مهمترین کاربرد ها

میپردازیم.