اين واژه در زبان فارسي به علامت ارتفاعي ترجمه شده است که در کارهاي نقشه برداري

کاربرد دارد اساسا چون ارتفاع هر نقطه مستقيما از سطح مبنا ميسر نيست ، لذا در نقشه

برداري سعي مي کنند که موقعيت هر نقطه را از نظر ارتفاعي نسبت به نقطه مشخص ديگري

که ار تفاع آن نسبت به مبدا معلوم است تعيين کنند چنين نقطه اي را علامت يا مبداء ارتفاعي

bench mark مي نامند.

کاربرد های فراوان سیستم اطلاعات جغرافیایی(مکانی و توصیفی) در دنیای امروز باعث سهولت

در مدیریت و نزدیکتر شدن نتایج پروژه ها به هدف اصلی آنها شده است بی شک GIS کاربرد

های فراوانی دارد که از حوصله این پست خارج است و فقط به عناوین مهمترین کاربرد ها

میپردازیم.

ترازیابی دقیق با استفاده از دوربین های ترازیاب ویژه از جمله متداول­ترین روشها دراجرای طرحهای عمرانی و توسعه

کشور می باشد اجرای پروژه هایی نظیر تهیه پروفیل هایطولی مسیر رودخانه ها راهها خطوط انتقال نیرو و

000 نیازمند کار ترازیابی می باشندعلاوه بر این از این روش در اجرای شبکه های ترازیابی سراسری کشوری و ایجاد

نقاطپایه (کنترل زمینی ) برای تبدیل عکسهای هوایی و ماهواره ای به نقشه استفاده می گرددبا وجود دقت بسیار بالای

روش ترازیابی سنتی اجرای این روش بسیار زمان بر و پر هزینهبوده و تاکنون روش جایگزینی نیز برای نقشه برداران

متصور نبوده است و هنوز هم بعد از گذشت سالیان این عملیات در كشور ما و تنها توسط سازمان نقشه برداری

كشور صورت می­پذیرد . تراز یابی مقصود از ترازیابی یا نیولمان Leveling تعیین اختلاف ارتفاع بین دو یا چندین نقطه

(نسبت به هم یا نسبت به یك سطح مبنای معین)است كه با استفاده از دستگاههای مختلف و با روشهای گوناگون صورت

می گیرد.منظور از ارتفاع نقطه ای مثل A فاصله قائم این نقطه از سطح ارتفاعی مبداء(ژئوئید )است .به مجموعه نقاطی

كه ارتفاع آنها یكسان باشد سطح تراز می گویند.فاصله بین دو سطح تراز یا همپتانسیل تعیین كننده اختلاف ارتفاع بین

نقاط واقع بر روی ان دو سطح است.چون اندازه گیری ارتفاع هر نقطه از سطح مبنا میسر نیست لذا در نقشه برداری

موقعیت هر نقطه را از نظر ارتفاعی نسبت به نقطه مشخص دیگری كه ارتفاع آن نسبت به مبدا ء معلوم است تعیین

میكنند و یا انكه ارتفاع را به طور نسبی (با مبداء فرضی )معین می­كنند.

انواع تراز یابی عملیات ارتفاعی از نظر دقت به صورت زیر طبقه بندی می گردد.1-تراز یابی

1-تراز یابی بسیار دقیق

2-تراز یابی دقیق درجه یك 3-تراز یابی دقیق درجه دو 4-تراز یابی درجه سه(معمولی) 5-تراز یابی درجه چهارم

ترازیابی دقیق:

این عملیات كه دارای دقت زیادی است برای كارهای اجرایی دقیق انجام می شود بطور مثال كاربرد ترازیابی دقیق را

می توان در صنعت و مكانیك ( جاگذاری و نصب دستگاههایی مانند توربین ، ژنراتور و … ) همچنین در صنعت و

سایر مواردی كه نیاز به ترازیابی دقیق و تعیین ارتفاع دقیق دارد استفاده می شود .

به سبب دقت زیادی كه در ترازیابی مورد نظر است ، دقت ابزار و وسائلی كه در این كار استفاده می شود نیز باید از

نظر مشاهده و برداشت بالا باشد . بنابراین با توجه به دقتی كه احتیاج داریم روشهای مشاهده باید به نحوی باشد كه

خطاها و عوامل موثر در بوجود آمدن آنها را در مشاهدات حذف و یا به حداقل برسانیم كه این روشها می تواند به نحوی

محاسباتی و یا عملیاتی باشد . مثلاً خطای كلیماسیون دستگاه را می توان با مساوی گرفتن فاصله شاخصهای عقب و جلو تا

دوربین حذف كرد . در ترازیابی دقیق قرائت مستقیم 0.1 میلیمتر و دقتی كه ما حدث می زنیم 0.01 میلیمتر می باشد .

وسایل مورد نیاز جهت عملیات ترازیابی دقیق :

- دوربین N3

- شاخص دو لبه انوار دارای تراز و پایه های مخصوص آن ( میر دو لبه )

- سكل ( دو عدد )

- متر برای متر كشی

- دفترچه ترازیابی دقیق

- چكش

- چتر آفتابی

- میخ فولادی

- ریسمان (جهت سهولت كار )

ترازیاب مكانیكی N3 ویلد :

دوربین N3 كه دقیقترین ترازیاب مكانیكی است و دوربینهای دیجیتالی هم به سختی به دقت آن می رسند ، دارای میكرومتر

می باشد كه برای ترازیابی سه رقم ( عدد صحیح ) بر روی میر و سه رقم بر روی میكرومتر قرائت می شود كه رقم سوم

بر روی میر توسط عامل حدس زده می شود .

شاخص دو لبة انوار ( میر دو لبه ) :

این شاخصها دارای دو لبه می باشند ، به لبه ای كه اعداد كوچكتر روی آن نوشته شده است اصطلاحاً لبة كوتاه می گوییم و

به لبه ای كه اعداد بزرگتر روی آن نوشته شده است لبة بلند گوییم .

ثابت میرهای انوار ، عبارت است از اختلاف قرائت لبة بلند با قرائت لبة كوتاه كه برابر با 301.550 می باشد ; یعنی در

شرایط ایده آل اختلاف قرائت لبة بلند با لبة كوتاه باید برابر 301.550 باشد كه این عدد به اندازة ±0.030 قابل تغییر است

یعنی اختلافهای <301.580 Δ301.520< قابل قبول می باشند .

قبل از قرار دادن میر بر روی سكل مخصوص باید حتماً حلقة مخصوص موجود برای هر میر را به انتهای آن بست و

سپس میر را درون حلقه قرار داد . میرها به پایه بسته شده و به وسیلة پایه ها و تراز موجود بر روی میر ، پس از قرار گرفتن بر روی سكل تراز می شوند .

چتر صحرائی :

جهت استفاده از دوربین ترازیاب حتماًتراز­یابی دقیق باید 10 دقیقه قبل از شروع به قرائت در بیرون از كیس خود قرار

بگیرد تا درجه حرارت تك تك قطعات آن با محیط اطرف یكسان شود هنگامیً كه ترازیابی در زیر آفتاب انجام گیرد حتماً باید

از چتر استفاده نمود و دوربین را به طور كامل در زیر سایه چتر قرار دهیم در غیر این صورت در مشاهدات ما خطا

بوجود خواهد آمد . در هنگام حركت نیز دوربین باید در زیر چتر صحرایی قرار داشته باشد و در این حالت باید دوربین را

جهت استقرار در نقطه جدید حركت داد ،در كل دوربین به هیچ وجه نباید در زیر آفتاب قرار گیرد .

برگ محاسبه ( مشاهدات ترازیابی دقیق ) :

برای نوشتن و محاسبةمشاهدات ترازیابی دقیق از فرم مخصوص مشاهدات استفاده می شود كه از هر سری مشاهدات دو

نسخه (دو برگ) موجود است كه محاسبات بر روی نسخة دوم توسط قرائت كننده در دفتر كار انجام می گیرد .

سر برگ :

سر برگ اوراق ترازیابی باید كاملاً پر شود یعنی نوع عملیات ( رفت یا برگشت ) ، شمارة دفتر ، شماره صفحه ، صفحة

مسلسل ، نام منطقه عملیاتی ، وضعیت هوا ، تاریخ و ساعت انجام عملیات و همچنین نوع و شمارة دوربین و شمارة میرها ،

ایستگاه مبدا و مقصد ، دمای شروع و پایان كار و وضعیت خورشید و باد باید نوشته شود .

در مورد وضعیت خورشید و باد باید با توجه به گراف خورشید و باد عدد مربوط به این قسمت را پر كنیم (كه در قسمت

محاسبات با توجه به این عدد تصحیحاتی اعمال خواهد گردید ) .

خطا ها در ترازیابی دقیق :

خطاهای مختلفی بر سر راه ترازیابی دقیق وجود دارد كه اكثراً خطای دستگاهی می باشد و می توان از آن جمله به موارد

زیر اشاره نمود :

- خطای انكسار

- خطای نشست قائم میر ها و ترازیاب

- خطای كلیماسیون دستگاه

- خطای قائم نبودن میر ها

- خطای درجه بندی میر و …

كنترل ابزار ترازیابی دقیق :

- كنترل تراز میر­های انوار

وسایل مورد نیاز جهت آزمایش دوربین جهت كنترل خطای قائم نبودن میر ها (خطای تراز میرهای انوار) :

- دوربین تئودولیت (2 دستگاه)

- سه پایه(دو عدد)

- میر انوار )كه برای ترازیابی دقیق استفاده می گردد و یا قرار است تراز آنها كنترل شوند(

- متر

- میخ فولادی

- چكش

- آچارهای مخصوص

نحوه كنترل :

جهت انجام عملیات ترازیابی ، قبل از هر اقدامی حتماً باید تجهیزات مربوطه كنترل گردد .یكی از این كنترل­ها ، كنترل

كردن ترازهای تعبیه شده بر روی میرهای مورد استفاده در این عملیات است .

كنترل تراز بودن میر (انوار) :

برای كنترل تراز هر یك از میرها ابتدا توسط یك دوربین تئودولیت و متر دو امتداد عمود بر هم پیدا می­كنیم ( حتی الامكان به

صورتی كه تشكیل یك مثلث متساوی الاضلاع را بدهند) .

پس از پیاده كردن دو امتداد عمود بر هم از دو دوربین تئودولیت موجود یكی را در انتهای یك امتداد و دیگری را در

انتهای امتداد دیگر قرار می­دهیم و به طور كامل این دو دوربین را به طور دقیق در نقطه انتهای هر­یك از امتدادهای پیاده

شده استقرار می­دهیم .

در مرحله بعدی میر انواری كه قرار است تراز آن كنترل گردد در محل تقاطع دو امتدا پیاده شده باید قرار داده شود این

استقرار به این نحو باید انجام پذیرد كه ابتدا سكل را بر روی نقطه تقاطع قرار می­دهیم و سپس میر انوار را بر روی آن به

نحوی سوار می­كنیم كه دو میله نگهدارنده میر هر یك در راستای هر كدام از امتدادهای پیاده شده مورد نظر قرار گیرد پس

از انجام این عمل میر را تراز می­كنیم .

پس از تراز كردن میرها عاملی كه در پشت یكی از این دوربین­ها قرار دارد تار قائم دوربین مورد نظر را به گوشه انتهای

میری كه در محل تقاطع قرار دارد و تراز شده نشانه روی می­كند (به طور دقیق بر لبه كناری میر نشانه روی می­كند) ،

سپس تلسكوپ تئودولیت مورد نظر را حول محور افقی(ثانویه) دوربین به آرامی و روبه سمت بالا حركت می­دهد و كنترل

میكند تا ، تار قائم دقیقاً بر روی لبه كناری میر مورد نظر حركت كند اگر تارقائم در حركت رو به بالا بروی لبه حركت

نكرد ، باید عاملی كه در پشت دوربین قرار دارد به عامل دیگری كه در كنار میر ایستاده علامت دهد و عاملی كه در كنار

میر قرار دارد با استفاده از گیره نگهدارنده ای كه عمود بر امتداد استقرار دوربین است به میزانی جا به جا كند كه عامل

مستقر در پشت دوربین علامتی مبنی بر قرار داشتن تار قائم دوربین بر لبه میردر كل طول جابه جای تلسكوپی دوربین قرار

داشته باشد .

این عملیات را عیناً برای امتداد دیگر نیز انجام می­دهیم . این پروسه تا زمانی كه لبه های انتخاب شده دو طرف میر مورد

نظر بر روی تار قائم تلسكوپ هر دو دربین بدون انحراف (از تارها) مشاهده شود .

در این زمان اگر حباب میر مورد نظر از حلقه میانی خارج شده باشد نشانگر این است كه تراز میر ما كالیبره نیست در این

حالت برای كالیبره كردن تراز با استفاده از آچارهای مخصوص پیچ­های تراز مورد نظر را به نحوی تغییر می­دهیم كه حباب

دقیقاً در وسط تراز قرار گیرد.

منبع:http://www.naghshebardari.ir

سنجنده TM برای اولین بار روی ماهواره لندست ۴در سال ۱۹۸۲ قرار گرفت این سنجنده از نوع اسکنر

هایwiskbrooM محسوب میشود که برای برداشت عوارض از آینه نوسان کننده استفاده میکند انرژی های دریافتی توسط

آینه ها توسط ۱۶ آشکارساز ثبت میشود هر آشکار ساز ابعاد۳۰*۳۰از کره زمین را پوشش میدهد بنابرین با هر نوسان ۴۸۰

متر از زیر پای سنجنده تصویر برداری میشود ابعاد تصاویر TM غالبا ۱۸۵*۱۸۵ کیلومتر میباشند که با اندازه پیکسل ۳۰

متری ارائه میشوند تصاویر این سنجنده ۸ بیتی ذخیره میشوند که برای کارهای زیادی مفید میباشند تعداد باندهای این سنجنده

(۷باند) باعث شده تا اطلاعات زیادی بتوان از آن استخراج نمود از این رو تصاویر این سنجنده ها پر کاربرد ترین تصاویر

سنجش ازدور میباشد.

با توسعه فیزیک در دستگاههای نقشه برداری امکان اندازه گیری بدون منشور مخصوصا در نقاط غیر قابل دسترس

برای تهیه نقشه ها بوجود آمده است.

اساس کار سیستمهای اسکن ۳بعدی استفادهاز تکنیک لیزری برای برداشت عوارض و تبدیل آنها به مختصات میباشد این

دستگاهها کلیه نقاط را در میدان دید خود اسکن نموده و مختصات انها را بنا به مختصات ایستگاه استقرار تولید میکند و

طبق جمله ی اکثر کاتالوگهای این دستگاهها ابری از نقاط ایجاد میکند.(ابر نقطه ای)

تولید کنندگان  این دستگاهها در بلند تر کردن برد دستگاهها و دقیق تر کردن اندازه گیری طول و زاویه  به شدت با

یکدیگر در حال رقابت هستند.

مزایای دستگاههای اسکن لیزر:

۱-سرعت فوق العاده بالا(چند هزار نقطه در ثانیه)

۲-امکان استفاده در تاریکی مطلق

۳-امکان تلفیق اطلاعات آن با تصویر برای کارهای باستان شناسی

اما این سیستم یکسری محدودیت هایی  نیزدارد که به شرح زیر است:

۱-چون در این دستگاهها  از لیزر کلاس۳ استفاده میشود امکان خطرات احتمالی برای افرادی که در  میدان دید دستگاه هستند وجود دارد.

۲-مناطقی که تغیرات ارتفاعی بالایی دارند در میدان دید مستقیم دستگاه قرار نمیگیرند.(مناطق تپه ماهوری)

۳-کار پیاده سازی نقاط را انجام نمیدهد و فقط برای کار برداشت مناسب میباشند.

۴-در بعضی از پروژه ها بدلیل قیمت بالا استفاده  از این دستگاهها مرقون به صرفه نمیباشد.

 مهمترین کاربرد های اسکن لیزر:

۱-مرمت آثار باستانی 

۲-معماری و برداشت نما 

۳-مدل سازی شهری

۴-مهندسی عمران 

۵-نمایش و نظارت

۶-تهیه نقشه های ازبلیت و توپو گرافی مناطق کوهستانی شدید

۷ـتهیه نقشه های سه بعدی از تونلها و مقطع ها و...